پِترو یا ارز دیجیتال ملی ونزوئلا که اخیراً در این کشور با هدف نجات اقتصاد رو به زوال ونزوئلا عرضه شده، ایرادات بزرگی دارد که اعتبار کلی اکوسیستم بلاک چین را زیر سوال می‌برد.
به نقل از زومیت، مردم ونزوئلا در سال‌های اخیر با بحران‌های اقتصادی و سیاسی روبه‌رو بوده‌اند. آنها در حال حاضر انتخاب‌های متعددی ندارند. یا باید به خرید و فروش با ارز بدون ارزش کشور خود یعنی بولیوار ادامه دهند یا دلار آمریکایی را در بازار سیاه مبادله کنند. انتخاب آخر نیز مهاجرت یا حتی فرار از کشور است.
بسیاری از کارشناسان اقتصادی جهان، تصمیم‌های غلط نیکولاس مادورو رئیس جمهور کنونی این کشور را دلیل بحران‌های اخیر ونزوئلا می‌دانند. یکی از این تصمیم‌ها، سرمایه‌گذاری تمام منابع و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی کشور روی یک منبع یعنی نفت بوده است. ونزوئلا یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان از لحاظ منابع نفتی است. در سال‌های متمادی، این کالا به همراه موارد دیگر همچون فولاد، آلومینیم و سیمان و همچنین محصولات کشاورزی مانند برنج و ذرت، صادرات اصلی این کشور آمریکای جنوبی را تشکیل می‌دادند. در سال‌های اخیر، نفت سهم عمده‌ی صادرات را به خود اختصاص داد و به آمار ۹۸ درصدی رسید. با کاهش ارزش نفت از بشکه‌ای ۱۱۵ دلار در سال ۲۰۱۴ به بشکه‌ای ۳۵ دلار، اقتصاد این کشور به سمت فروپاشی رفت.
تورم ونزوئلا، یک میلیون درصد پیش‌بینی شده است
بحران ایجاد شده، تقریبا به تمام کسب‌وکارهای داخلی در ونزوئلا آسیب رساند. مواد وارداتی با افزایش قیمت روبرو شدند و به همین دلیل، تولیدکنندگان مجبور به افزایش قیمت حتی در نیازهای ابتدایی مردم شدند. در نتیجه، قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده و آنها پول کمتری را برای خرید کالا و مواد خرج کردند. در نهایت درآمد دولت از مالیات نیز کاهش پیدا کرد. در این وضعیت، دولت به‌جای افزایش نرخ بهره یا کاهش هزینه‌ها، اشتباه‌ترین تصمیم ممکن یعنی چاپ کردن پول بیشتر را در دستور کار خود قرار داد.
در نتیجه‌ی تمامی این اتفاقات، فرآیند تورم شروع شد. از ابتدای سال ۲۰۱۸، تورم شدید ونزوئلا را وارد بحران جدی کرد. در این میان، پیش‌بینی‌ها خبر از افزایش این نرخ در ماه‌های پیش رو می‌دهند. در واقع عدد یک میلیون درصد برای نرخ تورم ونزوئلا تا پایان سال جاری میلادی پیش‌بینی می‌شود. برای درک بهتر تورم در این کشور بهتر است نگاهی به آمار ملموس داشته باشیم. هزینه‌ی یک کیسه برنج در سال ۲۰۱۷ در این کشور ۸ هزار بولیوار بوده که در سال جاری به ۹ میلیون بولیوار رسیده است.
آمارها نشان می‌دهد حدود ۱۵ درصد از مردم ونزوئلا در حال فرار از این بحران اقتصادی هستند. در خیابان‌های این کشور جرم و جنایت حکمفرما است و منتقدان نظام سیاسی رئیس جمهور مادورو نیز به زندان و محدودیت‌های سیاسی تهدید می‌شوند.
همچنین بخوانید: چرا مردم ونزوئلا باید در مورد ارز دیجیتال کشورشان نگران باشند؟
شرایط حاضر ونزوئلا، متاسفانه نشاندهندهی یک اقتصاد در حال فروپاشی است. واحد پول این کشور یعنی بولیوار با سرعت به سمت بی‌ارزش شدن پیش می‌رود. طبیعتاً در این شرایط، مردم به پول‌هایی با ثبات بیشتر مانند دلار رجوع می‌کنند و در بازار سیاه از آن استفاده می‌کنند. راهکار دیگر، معامله‌ی پایاپای کالا و خدمات است.
مادورو در تلاشی مذبوحانه و برای فرار از تورم شدید، به‌تازگی یک واحد پولی جدید را در سیستم اقتصادی کشور معرفی کرده است. او نام این ارز را بولیوار پادشاهی (sovereign bolivar) نامیده است. این ارز تنها نوعی تغییر نام بولیوار بوده، با این تفاوت که ۵ صفر از آن حذف شده است. به بیان دیگر اگر کالایی یک میلیون بولیوار قیمت داشته، امروز با قیمت ۱۰ بولیوار پادشاهی مبادله می‌شود. تفاوت دیگر، پیوند ارزش این واحد پولی با ارز دیجیتال پترو است. این ارز دیجیتال توسط دولت بنیان‌گذاری شده و پیوند بولیوار با دلار را از بین خواهد برد.
کارشناسان معتقدند این تغییر، کمکی به اقتصاد ونزوئلا نخواهد کرد. استیو هانکه استاد اقتصاد کاربردی در دانشگاه جان هاپکینز و متخصص تورم شدید و افت ارزش واحدهای پولی در این مورد می‌گوید:
حذف صفر از واحد پولی و معرفی یک واحد جدید، در واقع هیچ کمکی به اقتصاد نمی‌کند. در واقع این تنها یک تغییر ظاهری و بزک شده است.
خبرگزاری‌ها تنها چند روز پس از اعلام وجود واحد پول جدید، خبر از تعطیلی چندین کسب‌وکار در ونزوئلا دادند. این تعطیلی‌ها به‌منظور تلاش و برنامه‌ریزی برای هماهنگی هرچه سریع‌تر با واحد پولی جدید انجام شده است.
ارزدیجیتال پترو با وجود شکست احتمالی، قدمی قابل توجه در اکوسیستم بلاک چین و خصوصا ارزهای دیجیتال شده است. این ارز، اولین پروژه‌ی رمزنگاری شده‌ی اقتصادی در جهان است که با حمایت دولتی اجرا می‌شود. در واقع اگر شرایط اقتصادی ونزوئلا بهتر بود، پترو می‌توانست به‌عنوان الگویی برای دیگر کشورها به منظور تغییر مسیر به سمت اقتصاد بلاک چین باشد. اما شرایط کنونی به‌گونه‌ای است که پترو، به داستانی عبرت‌آمیز برای ملت‌های دیگر تبدیل خواهد شد تا از معرفی ارزهای پشتیبانی شده توسط دولت‌ها خودداری کنند.
هدف اصلی از معرفی و عرضه‌ی پترو، درمان نسبی یک اقتصاد بیمار بوده است. احتمالا این ارز، به هدف مشخص شده نخواهد رسید. یکی از دلایل، کمبود بسیاری از المان‌های اصلی و تاثیرگذار ارزهای دیجیتال، در پترو است. از این المان‌ها می‌توان به شفافیت و غیرمتمرکز بودن و همچنین عدم قیمت‌گذاری و قانون‌گذاری از سمت یک واحد مرکزی اشاره کرد که هیچ‌کدام در پترو وجود ندارند.
پترو یک ارز دیجیتال دولتی با پشتوانه‌ی نامشخص نفتی است
اکثر ارزهای دیجیتال، نوسانات شدیدی دارند. یکی از دلایل این نوسانات، وابستگی قیمت آنها به تعداد سکه‌های مشابه و همچنین شهرت سکه است. به بیان دیگر، عرضه و تقاضا رابطه‌ی مستقیمی با ارزش این ارزها دارند. به‌عنوان مثال، دلیل نوسانات شدید بیت کوین در سال جاری نیز همین موارد بوده‌اند.
در مقابل، دولت ونزوئلا تصمیم گرفته تا قیمت ارز پترو را به قیمت هر بشکه نفت مرتبط کند (در حال حاضر هر بشکه نفت ۶۰ دلار قیمت دارد). نکته‌ی مثبت این تصمیم آن است که قیمت این ارز در مقایسه با اکثر ارزهای دیجیتال، ثبات بیشتری دارد. البته باید خاطر نشان کرد که دولت ونزوئلا به خاطر در اختیار داشتن منابع سرشار نفتی، توانایی تغییر قیمت نفت و در نتیجه ارز دیجیتال پترو را دارد. نکته‌ی منفی این است که سرمایه‌گذاران غیر متمرکز این ارز، هرچقدر هم که آن را خرید و فروش کنند، تاثیری روی قیمت نخواهند داشت.
به‌هرحال اقدامات حکومت ونزوئلا نشاندهندهی درک نادرست آنها از اکوسیستم بلاک چین است. مقاله‌ی معرفی یا وایت‌پیپر این ارز که در ماه فوریه‌ی سال جاری از طرف دولت منتشر شد، شفافیت لازم را در مورد عملکرد، نداشت. مقاله‌ی معرفی ارزهای دیجیتال، عموما به توضیح زیرساخت، عوامل پشتیبان و عملکرد آن ارز می‌پردازد. در این میان، مقاله‌ی پترو به حدی پیچیده است که هیچ توضیحی در مورد این موارد نمی‌دهد. در بخشی از این مقاله آمده است:
پترو یک دارایی رمزنگاری شده‌ی قدرتمند است که با دارایی‌های نفتی پشتیبانی شده و توسط دولت ونزوئلا اداره می‌شود. این ارز، به توسعه‌ی یک اقتصاد دیجیتالی شفاف و مستقل کمک می‌کند.
سرویس رسانهای هکرنون مقاله‌ای در این مورد داشته و این سوال را مطرح کرده است: هر واحد پترو چگونه با نفت مبادله می‌شود؟ همین سوال ساده، اشکال بزرگ پترو را روشن کرده و ماهیت ناقص آن را آشکار می‌کند. این ایرادات در همان ابتدای عرضه‌ی پترو و انتشار وایت‌پیپر آن در میان کارشناسان جهانی مشاهده شد. آنها این ارز را نوعی کلاهبرداری با هدف دور زدن تحریم‌های بین‌المللی و دسترسی به بازارهای جهانی دانستند. هانکه در این مورد می‌گوید:
اگر وایت‌پیپر پترو را بخوانید، متوجه تناقض‌های بسیار درونی آن می‌شود. ابهام و ناپایداری در توضیح استانداردها و عملکرد، کاملا در این سند مشهود است.
چه کسی پترو می‌خرد
عرضه‌ی اولیه‌ی توکن (ICO) پترو نیز مانند فرآیند معرفی آن پر از ابهام و بدون ایجاد اعتماد در میان سرمایه‌گذاران بود. مادورو تصمیم داشت تا ۳۸.۴ میلیون توکن از این ارز را فروخته و سرمایه‌ای حدود ۶ میلیارد دلار برای نجات بولیوارِ در حال سقوط جذب کند. او به همین دلیل به خریداران اولیه، وعده‌ی تخفیف ۶۰ درصدی داد. همین تصمیم، کل فرآیند عرضه‌ی سکه را مبهم و مشکل‌دار کرد. دولت اعلام کرد که در عرضه‌ی اولیه سرمایه‌ای حدود ۳.۳ میلیارد دلار جذب کرده است؛ اما هیچ سازمان خصوصی و مستقلی این آمار را تایید نکرد. از آن زمان نیز دولت ونزوئلا مخفی‌کاری‌های زیادی را در مورد پترو انجام داده‌اند.
گزارش خبرگزاری رویترز ادعا می‌کند که در روز اول فروش، در یک فرآیند فروش خصوصی، سرمایه‌ای حدود ۳۷۵ میلیون دلار جذب شده است. البته با گذشت بیش از ۶ ماه از این اتفاق، هنوز اطلاعات کاملی از خریدار این حجم از پترو منتشر نشده است. برخی کارشناسان، روسیه را خریدار احتمالی می‌دانند. البته مجله‌ی تایم نیز پس از کشف ارتباطاتی میان روسیه و ونزوئلا در تجارت، پترو را ارزی برای مخفی کردن این ارتباطات خواند.
به جز این احتمالات، در بقیه‌ی نقاط جهان نشانه‌ای از علاقه به پترو وجود ندارد. رئیس جمهور آمریکا دونالد ترامپ تمامی شهروندان این کشور را از خرید پترو منع کرده است. او تلاش برای این خرید را تلاشی برای بازسازی رژیم مادورو و در نتیجه از بین رفتن بیش از پیش منابع ملی ونزوئلا دانسته است. از طرف دیگر، هیچ‌گونه حمایت یا تایید بین‌المللی از این ارز نشده است. در واقع به نظر نمی‌رسد پترو بتواند به عاملی قانونی برای تبادل‌های بین‌المللی تبدیل شود.
نکته‌ی جالب‌تر این است که در حال حاضر هیچ متخصص بلاک چینی در جهان نمی‌تواند سازوکار و مدل فعالیت پترو را شناسایی کند. در واقع سوال اصلی این است که آیا پترو به‌طور کلی استفاده و تبادل می‌شود؟!
هانکه در ادامه‌ی صحبت‌هایش در این مورد می‌گوید:
پترو یکی دیگر از عواملی است که موجب بدنامی مفهوم کلی ارزهای دیجیتال خواهد شد. در حال حاضر در اکوسیستم ارزهای دیجیتال، موارد متعددی از این ارزها وجود دارند و پترو نیز یکی دیگر از این کلاه‌برداری‌ها خواهد بود.
Steve Hanke
در واقع، تمام خبرها و اتفاقات پیرامون پترو، بی‌فایده است؛ چرا که در حال حاضر هیچ شهروند ونزوئلایی، از این ارز استفاده نمی‌کند. جورج فاریاس مدیرعامل صرافی دیجیتال Cryptobuyer در مصاحبه با وایرد می‌گوید که هیچ‌گونه خرید و فروش ارز، تغییر در قراردادهای هوشمند یا حتی تبدیل توکن‌ها یا کوچکترین فعالیت در بلاک چین پترو رخ نمی‌دهد.
بعلاوه گفته می‌شود هیچ کس تمایلی به شروع کار با این ارز دیجیتال را نیز ندارد. در واقع تلاش مادورو در استفاده از پترو برای ایجاد ثبات در اقتصاد رو به فروپاشی موفق نبوده و تورم در این کشور متوقف نشده است. البته کارشناسان راهکاری را برای مردم این کشور پیشنهاد داده‌اند.
دلار راهکاری برای خروج از بحران
کارشناسان غربی با توجه به اتفاقات تاریخی، رجوع مردم ونزوئلا به دلار آمریکایی را راهکار برون‌رفت از شرایط کنونی می‌دانند. در واقع بر خلاف تلاش‌های دولت ونزوئلا برای انحراف افکار جهانی، شهروندان این کشور هم‌اکنون نیز از واحد پول ملی یعنی بولیوار رو برگردانده‌اند. در حال حاضر دلار در بسیاری از کابردهای روزانه‌ی مردم جایگزین شده است. البته ونزوئلا هنوز به طور رسمی دلاری نشده است.
اصلاح دلاری شدن به‌معنای جایگزینی ارز داخلی یک کشور با ارزی پایدارتر مانند دلار آمریکا، یورو یا حتی طلا است. بسیاری از کارشناسان خارج ونزوئلا، این روند را تنها راه نجات اقتصاد در حال سقوط این کشور می‌دانند. چرا که این رویکرد تاکنون برای چند نمونه‌ی دیگر نیز راهگشا بوده است.
هانکه نیز این راهکار را برای نجات اقتصاد مفید می‌داند. او چنین رویکردی را در سال ۱۹۹۹ به رئیس جمهور یوگسلاوی پیشنهاد داد تا واحد پول خود را از دینار به مارک آلمان تغییر دهند. در نتیجه‌ی این تغییر، در مدت کوتاهی ثبات به اقتصاد آن کشور بازگشت. هانکه در نهایت در پاسخ به سوالی در مورد کاربردی شدن پترو می‌گوید:
شک دارم که پترو روزی به ارز قابل معامله تبدیل شود. این پول تنها یک تئوری است و در دنیای واقعی وجود ندارد. به همین دلیل کل این سیستم نوعی کلاهبرداری است. پترو یک ایده‌ی تئوری است که بسیار هم بد نگاشته شده است و شباهت زیادی به دولت کنونی ونزوئلا دارد.
پترو درس عبرت برداشت غلط استفاده از بلاک چین در اقتصاد ملی است
ارزهای دیجیتال شبیه پترو، اگر قصد داشته باشند تا حداقل در سطح ملی به اعتباری برسند، باید توسط سازمانی مرکزی مدیریت شوند که به اندازه‌ی کافی به منابع قابل اعتنا مانند دلار، یورو یا طلا دسترسی داشته باشد. در واقع ارزهای دیجیتال تنها زمانی در بلندمدت موفق خواهند بود که بوسیله‌ی سازمانی با عنوان Currency Board مدیریت شوند. این سازمان‌ها جای بانک‌های مرکزی را گرفته و قیمت‌گذاری ارز و نرخ تبدیل آن را بر عهده می‌گیرند. به بیان دیگر این سازمان‌ها تزریق ارز به کشور را نیز کنترل کرده و آن را منوط به داشتن ذخیره‌ای از ارزهای خارجی می‌دانند. هانکه معتقد است تا زمانی که چنین سازوکاری برای ارزها پیاده‌سازی نشود، آنها مانند دارایی‌هایی با نوسانات شدید خواهند بود که هیچ‌گاه به ثبات نمی‌رسند.
شاید جهان هنوز آماده‌ی ارزهای ملی بلاک چینی نباشد. البته پترو نمادی مناسب از آماده بودن یا نبودن جهان نیست. این ارز، تنها یک نمونه‌ی هشداردهنده در مورد برداشت غلط از بلاک چین است. در واقع، مادورو از پترو برای فریب دادن افکار عمومی و از بین بردن تمرکز آنها روی اقتصاد در حال سقوطش استفاده می‌کند. در نهایت، سرنوشت معلوم پترو، نباید مانع ملت‌های دیگر شود تا ارزهای اختصاصی خود را بر بستر بلاک چین امتحان کنند.
