بسیاری از مردم کشورهای درحال توسعه، با مشکل بی‌ارزشی پول رسمی و تورم شدید دست‌وپنجه نرم می‌کنند. ارزهای دیجیتال که دراصل به‌دنبال یافتن راه‌حل‌هایی برای حل مشکلات جوامع ایجاد شدند، از دو نسل عبور کرده‌اند و اینک نسل سوم ارزهای دیجیتال روی حل مشکل فقر دست گذاشته‌اند …
ارزش پول بولیوار(ارز ملی ونزوئلا) هر روز در حال کاهش است
همه‌ی ما با مزایا و معایب پیشرفت‌های فناوری در زمینه‌ی محصولات مصرفی آشنا هستیم. به عنوان مثال، تلفن‌های همراه توانستند نیاز انسان برای دسترسی به تلفن را در همه‌جا و هر زمان برطرف کنند، اما از سوی دیگر مردم را از کار و زندگی انداختند. اثر منفی این تلفن‌ها بر مطالعه، انجام تکالیف و حتی هنگام عبور از خیابان به‌خوبی مشهود است. مطالعات نشان داده‌اند بسیاری از کودکان هنگام عبور از خیابان به دلیل صحبت کردن با تلفن یا فرستادن پیامک در معرض خطر تصادفات قرار می‌گیرند.
نمونه‌ی دوم، اینترنت است. اینترنت سبب شد مردم از سراسر جهان با یکدیگر به شکل آنی در ارتباط باشند. امروزه می‌توانیم فراتر از مرزهای جغرافیایی با یکدیگر به آسانی و با هزینه‌ی کم ارتباط برقرار کنیم. با این‌حال، حجم عظیمی از اطلاعات شخصی که در اینترنت به اشتراک گذاشته می‌شود سبب می‌شود حریم خصوصی شخص به خطر بیفتد. همان‌طور که می‌بینید جاده‌ی فناوری‌های در حال ظهور چندان هم هموار نیست!
ارزهای دیجیتال نیز از این قاعده مستثنا نیستند، به ویژه از آن جهت که بسیاری از آنها کاملاً غیرمتمرکز هستند. توضیح ارزهای دیجیتال در یک جمله ممکن نیست، شاید بتوان گفت ارزهای دیجیتال وسیله‌ای برای انتقال ارزش از راه امن و بی‌اعتماد اینترنتی بین افراد هستند.
هدف این مطلب این است که نشان دهد چگونه این ارزها (به‌ویژه نسل سوم ارزهای دیجیتال) می‌توانند برای ساکنان کشورهای در حال توسعه سودمند باشند.
دو روی سکه
با وجود اینکه صنعت ارز دیجیتال در اواخر سال ۲۰۱۷ رشد چشمگیری داشت، اما هنوز عامه‌ی مردم آگاهی چندانی درباره‌ی این ارزها ندارند. از تولد بیت کوین در سال ۲۰۰۹ تا کنون، بیش‌از ۱۵۰۰ ارز دیجیتال پدید آمده‌اند که به مسائل مختلف زندگی واقعی رسیدگی می‌کنند. اما به دلیل سوء رفتارهای زیاد، امروزه تعداد زیادی از مردم خودبه‌خود با شنیدن نام ارزهای دیجیتال به مصرف انرژی و پول‌شویی فکر می‌کنند. این افراد بیت کوین و آلت کوین‌های دیگر را به‌عنوان ابزاری می‌دانند که هکرها از آن برای کارهای غیرقانونی استفاده می‌کنند.
هکرها معمولا تقاضای بیت کوین میکند
اینکه ارزهای دیجیتال راهی به‌سوی رفتارهای نادرست و اعمال غیرقانونی باز می‌کنند را نمی‌توان انکار کرد. با این‌حال، این ارزها راه‌حل‌های نوآورانه‌ای را ارائه می‌دهند که در گذشته امکان‌پذیر نبود. ذخیره‌ی ارزش و انتقال آن بدون نیاز به قدرت مرکزی مانند بانک‌ها یا دولت، پیشرفت مهمی برای ساکنان کشورهایی مانند ونزوئلا است که تحت فشار تورم شدید در حال له شدن هستند.
مروری کوتاه بر نسل‌های ارز دیجیتال
نسل اول ارزهای دیجیتال صرفا برای ذخیره و انتقال ارزش ایجاد شدند. آنها از بلاک چین به‌عنوان ساختار داده استفاده می‌کنند و بنابراین به‌دلیل معماری ساده‌ی آن با مشکلات مربوط به مقیاس‌پذیری مواجه هستند. این پیشرفت به زمان تأیید طولانی، کارمزد سنگین و بازده معاملاتی کم (در واحد اندازه‌گیری TPS، یا تراکنش بر ثانیه) منجر شد. به‌همین‌دلیل بیشتر ارزهای دیجیتال نسل اول به‌عنوان پول دیجیتال نقدی قابل استفاده نبودند. بیت کوین، لایت کوین، مونرو و بیت کوین کش از ارزهای نسل اول هستند.
نسل دوم ارزهای دیجیتال، عمدتا پلتفرم‌ها هستند که به برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز (dApp) اختصاص یافته‌اند. این نسل به‌جای اینکه فقط روی انتقال ارزش تمرکز کنند، زبان برنامه‌نویسی منطقی جدیدی ارائه می‌کنند که از کدهای زبان برنامه‌نویسی کامل تورینگ (Turing) استفاده میکند. این بدان معناست که استفاده‌ی کامل از این منطق دلخواه کاملا امکان‌پذیر است. این منطق درحال‌حاضر در قراردادهای هوشمنداستفاده می‌شود. این قراردادها عموما به زبان‌های سطح بالا نوشته شده‌اند و سپس به صورت بایت‌کدهای مجازی پلتفرم درآمده‌اند تا روی بلاک چین قابل بارگذاری باشند.
بااین‌حال، نسل دوم ارزهای دیجیتال هم با مشکل مقیاس‌پذیری مربوط به معماری بلاک چین مواجه هستند. بعضی از نمونه‌های مهم نسل دوم، اتریوم، نئو، کیوتام (QTUM) و لیسک (Lisk) هستند.
چرا در بلاک چین چنین مشکلاتی وجود دارد؟
هنگامی‌که یک تراکنش انجام می‌شود، به تعداد زیادی از تراکنش‌های درحال‌انجام اضافه می‌شود. ماینرها از سراسر جهان این تراکنش‌ها را جمع‌آوری می‌کنند و داخل یک بلاک ذخیره می‌کنند. هر ماینر با ماینرهای دیگر سرِ اینکه چه کسی بلاک را آزاد کند رقابت میکند. هنگامی‌که یک بلاک آزاد می‌شود، ماینر پاداش می‌گیرد و از دور خارج می‌شود. حال ماینرهای دیگر روی بلاک بعدی رقابت می‌کنند.
بلاکچین راه حل این مشکل است
ذخیره‌ی تعداد ثابتی از تراکنش‌ها در بلاک‌ها محدودیت زیادی برای سرعت تراکنش در هر ثانیه ایجاد میکند. در بیت کوین، حداکثر ظرفیت پردازش بین ۳/۳ تا ۷ تراکنش در ثانیه است. در مقایسه،VISA به‌طور متوسط حدود ۲۰۰۰ تراکنش در ثانیه را انجام می‌دهد.
یکی دیگر از جنبه‌های مهم این موضوع، پرداخت کارمزد به ماینرهاست. این کارمزدها به ماینرها انگیزه می‌دهد که تراکنش‌های بعدی را به بلاک بعدی که روی آن کار می‌کنند اضافه کنند. بنابراین بین مدت‌زمان تأیید و مقدار کارمزد نوعی بده‌بستان شکل می‌گیرد.
سکه‌های دیجیتال مختلف، سامانه‌های متفاوتی دارند و بنابراین عمل انتقال بین آنها زمان‌بر است. برای بیت کوین، به‌طور میانگین ۱۰ دقیقه طول می‌کشد تا یک بلاک تأیید شود. برای مقادیر زیاد بیت کوین یک تأیید کافی نیست، یعنی تا زمانیکه تراکنش تأیید شود شاید به شش تأیید نیاز باشد که روی هم یک ساعت طول خواهد کشید.
مشکل اصلی، پذیرش عام است
مشکلاتی که سرِ راه ارزهای دیجیتال قرار دارد، مانعی برای پذیرش آنها از سوی عامه‌ی مردم است؛ زیرا آنها بر این باورند که این ارزها بهینه‌سازی نشده‌اند.
سرعت بیتکوین پایین است !
مسلماً این زمان انتظار در صف‌های طولانی سوپرمارکت دیوانه‌کننده خواهد بود. از طرفی شاید خیلی‌ها نتوانند چنین کارمزدهای سنگینی را پرداخت کنند. چگونه می‌توان به عامه‌ی مردم چنین چیزی را تحمیل کرد؟
نسل سوم ارزهای دیجیتال
نسل سوم ارزهای دیجیتال با این هدف ایجاد شده‌اند که دقیقا مشکلات مربوط به مقیاس‌پذیری بلاک چینرا حل کنند. البته هنوز تعریف رسمی برای این نسل از ارزهای دیجیتال شکل نگرفته است. رویکردها و فناوری‌های متعددی وجود دارد که می‌خواهند این مسائل را حل کنند، اما مشخص نیست کدام یک از آنها بهتر از بقیه عمل میکند.
برخی از این تازه‌واردان از یک DAG (گراف جهت‌دار غیرمدور) به‌عنوان ساختار اصلی داده استفاده می‌کنند. در حالیکه بلاک چین‌ها از مکانیسم پیوسته برای ذخیره‌ی تراکنش‌ها استفاده می‌کنند، گراف‌های جهت‌دار غیر مدور (گرافی است که یال‌های آن بردار جهت‌دار هستند و به شکل پراکنده رأس‌ها را به‌هم متصل میکند نه به صورت چرخشی و به‌دنبال هم) از رویکرد غیرهمزمانی استفاده می‌کنند. با استفاده از این رویکرد، تراکنش‌ها به شکل آنی انجام می‌شوند. زیرا هر تراکنش فقط به‌عنوان یک بلاک برای خودش عمل میکند که به‌طور چشمگیری زمان تأیید را کاهش می‌دهد.
البته این فرایند ماینرها را از این معادله حذف میکند و سامانه را از قید اثبات کار (PoW) و پروتکل اجماع آزاد می‌سازد. بنابراین کارمزدی هم وجود نخواهد داشت، زیرا دیگر ارتباطی بین مشوق‌های ماینرها و اجرای شبکه به شکل ایمن وجود ندارد. آیوتا، بایت بال بایتز و نانو متعلق به نسل سوم ارزهای دیجیتال هستند.
نگاهی به اقتصاد ونزوئلا
درباره‌ی وضعیت اقتصادی ونزوئلا به ویژه در دهه‌های اخیر، گفتنی‌های زیادی وجود دارد. در سال ۲۰۰۱، ونزوئلا به‌دلیل داشتن بزرگترین ذخایر نفتی جهان، ثروتمندترین کشور در آمریکای لاتین بود. استقرار نظام دموکراتیک در این کشور روزگاری رشک تمام جهان را برانگیخته بود. اما امروز، هم نظام دموکراتیک و هم اقتصاد بی‌نظیر این کشور در حال نابودی است. ونزوئلا در حال‌حاضر بالاترین نرخ تورم را در جهان دارد و بسیاری از شهروندان آن از دسترسی به مواد غذایی و دارو محروم هستند.
در ۲۸ ژوئن ۲۰۱۸، نرخ تورم ونزوئلا بیش از ۴۰،۰۰۰ درصد بوده است و این روند ظاهرا قصد توقف ندارد. برخی اقتصاددانان می‌گویند تا زمانیکه نظام سیاسی کنونی در ونزوئلا برقرار است، این تورم همچنان ادامه خواهد داشت.
بولیوار واحد پول ونزوئلا است که کاهش ارزش آن به خط قرمز خودش رسیده است. حال نرخ تورم ۴۰،۰۰۰ درصدی ونزوئلا را با نرخ تورم ۲/۴ درصدی در آمریکا مقایسه کنید. حداقل دستمزد در ونزوئلا ۵،۱۹۶،۰۰۰ بولیوار است که به پول آمریکا تقریبا می‌شود ۱/۷۳ دلار! برای ۸ ساعت کار در ماه این فاجعه است.
نظام مالی این کشور به شدت از سوی سازمان‌های دولتی کنترل می‌شود و اقتدار بانک مرکزی ونزوئلا (BCV) فقط روی کاغذ است. همه‌ی سیاست‌ها، پیشرفت‌ها و نوآوری‌هایی که به منظور بهبود بازار صورت می‌گیرد، باید قبل از اجرا به تأیید نخبگان سیاسی این کشور برسد. این کنترل شدید، تمام نوآوری‌هایی را که در صنعت مالی (و نیز در بخشهای دیگر) صورت می‌گیرد از بین می‌برد. کنترل شدید به‌همراهِ مشکلات فزاینده‌ای که مردم ونزوئلا با آن مواجه هستند، گویای آن است که نظام اقتصادی فعلی تا دستیابی به ثبات راه دراز و دشواری در پیش خواهد داشت.
براساس آمار بانک جهانی، سقوط شاخص قیمت نفت باعث شد بدهی دولت ونزوئلا از ۲۵ میلیارد دلار به ۳۵ میلیارد دلار از منابع مالی خارجی برسد. این امر به افزایش مالیات و افزایش قیمت‌ها منجر شد، در حالیکه حقوق و دستمزد تغییری نکرد. بنابراین قدرت خرید مردم این کشور به‌شدت کاهش یافت.
آیا نانو میتواند مردم ونزوئلا را نجات دهد؟
نانو یکی از ارزهای دیجیتال نسل سوم است که کارمزد ندارد و تراکنش‌های آن فوری انجام می‌شوند. این ارز روی نسخه‌ای از DAG موسوم به بلاک – لاتیک اجرا می‌شود. بلاک – لاتیک به هر کاربر، بلاک چین خودش را ارائه میکند که «زنجیره حساب» نامیده می‌شود. همه‌ی تراکنش‌ها به شکل آنی و بدون کارمزد انجام می‌شوند و بازده معاملاتی آن نیز بسیار زیاد است. این بدان معناست که اگر شما در قطب جنوب باشید و برای دوستتان در قطب شمال ۱۰ نانو بفرستید، او در عرض ۳ ثانیه ۱۰ نانو (نه حتی ۹/۹۹۹۹) را دریافت خواهد کرد.
نانو چه ارتباطی با ونزوئلا دارد؟
هکتور یکی از ساکنان ونزوئلا است و کاربر نانو است. داستانی که او در شبکه‌ی اجتماعی گذاشته است واقعا جالب است.
همه‌چیز با یک «متشکرم» در انجمن اجتماعی رددیت نانو شروع شد. هکتور برای تشکر از کاربری که ۰/۵ نانو (معادل یک دلار) به او اهدا کرده بود از او تشکر میکند و اعتراف میکند که این مبلغ از درآمدش در یک ماه گذشته بیشتر بوده است. این موضوع سبب شد مردم بیشتری برای اهدای نانو به هکتور علاقه‌مند شوند. چند روز بعد هکتور مطلبی را با این مضمون ارسال کرد: «امروز ۱۰۲ کیلوگرم خواربار خریدم».
او نوشت:
من بسیار خوشحالم؛ چون امروز توانستم کسی را متقاعد کنم تا به من اعتماد کند و در ازای نانو به من موادغذایی بفروشد. او ۱۰۲ کیلو خواربار شامل ذرت، گوشت، برنج، شکر، لوبیا، آووکادو و سس به من فروخت و من به او ۲۹ نانو پرداخت کردم. این فوق‌العاده است. همین امروز صبح توانستم مقداری از این موادغذایی را به کسی بدهم و در چهره‌اش شادی خالص را دیدم. تصور کنید امشب حداقل ۱۰ خانواده به خاطر شما عشق و غذا دریافت خواهند کرد.
هکتور گفت که خریداری ۱۰۲ کیلو موادغذایی با ۲۹ نانو (۸۰ دلار)، بزرگترین خریدی بوده است که او در تمام عمرش انجام داده است.
در ۱۲ ژوئیه‌ی ۲۰۱۸ مطلب سومی از سوی هکتور ارسال شد:
ونزوئلا اکنون دارد با شما کار میکند. ۳۰۰ کیلوگرم موادغذایی امروز بین مردم توزیع می‌شود.
سه روز پیش با ۶۱ نانو ۳۰۰ کیلوگرم موادغذایی خریدم. ۴۰ خانواده از این کمک مالی بهره‌مند شدند. برخی از آنها از خوشحالی گریه می‌کردند.
در مجموع با ۹۰/۱ نانو توانستیم ۴۰۲ کیلوگرم موادغذایی به ارزش ۳۲۰ دلار تهیه بخریم و بین مردم توزیع کنیم.
هکتور برخی از تصاویر مربوط به این خرید فوق‌العاده را هم به اشتراک گذاشت.
به دنبال این رویداد، پروژه‌ی جدیدی به نام «پذیرش یک خانواده» آغاز شد. هدف این پروژه کمک به خانواده‌های ونزوئلایی با کمک‌های مالی نانو است. برای اطلاعات بیشتر به لینک رسمی آن در رددیت مراجعه کنید.
داستان هکتور نمونه‌ای عالی است که نشان می‌دهد چگونه ارزهای دیجیتال می‌توانند به مردم ونزوئلا کمک کنند. با این‌حال، او اولین کسی نبود که با کمک یک پلتفرم توانست کمک‌های مالی دریافت کند. متأسفانه برخی موارد از سوءاستفاده‌هایی هم هر هفته منتشر می‌شوند. از این نوع داستان‌ها در چت‌روم‌های رسمی نسل سوم ارزهای دیجیتال فراوان است. احتمالا تعجب خواهید کرد که ببینید چه کسانی پشت پرده‌ی این داستان‌ها هستند.
بانانو – فراتر از یک میم کوین (meme coin)
بانانو (Banano) اولین فورک رسمی نانو است و برای ارائه‌ی تراکنش‌های کوچک تقریبا آنی و بدون کارمزد ایجاد شد. بانانو ابتدا به عنوان یک شوخی بین گروهی از سهام‌داران متعهد نانو شروع شد، اما درنهایت ارزی ظهور کرد که با تلاش زیاد سعی در حل مشکلات دارد.
هدف بانانو این نیست که به عنوان اولین پول نقد دیجیتال جهان جایگزین بیت کوین شود. در عوض، تلاش میکند به عنوان راهی برای افرادی باشد که هیچ‌چیز درباره‌ی ارزهای دیجیتال نمی‌دانند و فکر می‌کنند که برای ورود به آن نیاز به مهارت‌های فنی زیادی دارند. بانانو این مشکلات را با توزیع آزادانه و آسان سکه با استفاده از چندین رسانه‌ی مختلف حل میکند.
دلیل اینکه چرا بانانو بهتر از نانو میتواند شرایط را در ونزوئلا تغییر دهد، به دلیل نوع توزیع آن است. در حال‌حاضر، کمتر از ۱۰٪ از کل ۳،۴۰۲،۸۵۳،۶۶۹ بانانو توزیع شده است که به معنای آن است که کاربران جدید می‌توانند بدون تلاش زیاد به مقداری از آن دسترسی داشته باشند.
در تاریخ ۱۰ ژوئن ۲۰۱۸ اولین ایردراپ بانانو برگزار شد. بانانو از روشهای مختلفی برای توزیع استفاده میکند. روش توزیع دیگر استفاده از tip-bot است. یعنی کافی است از طریق فعالیت در انجمن بانانو در رددیت و به‌ویژه روی سرور Discord بانانو دریافت کنید.
بااین‌حال، روش اصلی توزیع بانانو یک بازی سه‌بعدی است. بانانو یکی از اولین ارزهای دیجیتال است که سکه‌های خود را از طریق یک بازی توزیع میکند. در بازی Banano Runner کاربر یک میمون را هدایت میکند که باید موزها را بگیرد و مراقب باشد با موانع برخورد نکند. این موزها همان بانانوهای واقعی هستند که بعد از اتمام بازی به بازیکن داده می‌شود.
درست است، شرکت‌کنندگان با هدایت یک میمون مجازی و دریافت موزهای مجازی، پول واقعی بهدست می‌آورند.
چگونه یک میم کوین میتواند به ونزوئلا کمک کند؟
بانانو در اول آوریل شبکه‌ی اصلی خودش را راه‌اندازی کرد و از همان زمان، با افزایش زیاد کاربران روزانه‌ی سرور Discord مواجه شد که بسیاری از آنها ساکنان ونزوئلا بودند. با قیمت فعلی، هر بانانو معادل ۰/۰۰۲۲ دلار و ۷۰۰۰ بولیوار است. بنابراین حداقل دستمزد هر ونزوئلایی در ماه برابر با ۷۸۶ بانانو است.
در اولین ایردراپ به‌طور متوسط به هر کاربر ۲۰،۰۰۰ بانانو رسید. این مقدار حتی از دستمزد ۲۵ ماه کار تمام‌وقت در ونزوئلا بیشتر است. با بازی Banano runner ۱۲۰۰ بانانو در ساعت بهدست می‌آورید. این نشان می‌دهد که با یک ساعت بازی بیشتر از حداقل دستمزد ماهانه ونزوئلا درآمد کسب خواهید کرد.
در ۲۵ ماه می، به یک کاربر ونزوئلایی از جامعه‌ی بانانو به نام مایراپینا (Mayrapina) ۱۰،۰۰۰ بانانو داده شد و از او خواستند با آن موادغذایی تهیه کند و سندی بابت آن ارسال کند (او این بانانوها را از طریق بازی بهدست آورد).
روز بعد مایراپینا پیغامی با این عکس ارسال کرد:
سلام، با ۱۰،۰۰۰ بانانو توانستم موارد زیر را بخرم:
۲ کیلوگرم سبزیجات
۱ کیلوگرم گوجه‌فرنگی
۱ کیلوگرم پیاز
۳ کیلوگرم موز
۱ کیلوگرم برنج
۱ کیلوگرم آرد ذرت
۱ کیلوگرم ماهی
۱ کیلوگرم شکر
۱ کیلوگرم گوشت
۲ کیلوگرم حبوبات
۱ بسته کوکی
۱ کیلوگرم غلات
نیم کیلوگرم مارگارین
۱ عدد سس گوجه‌فرنگی
۲ عدد صابون حمام
(و اقلام دیگری که احتمالا برای خواننده‌ی ایرانی ناآشناست.)
تقریبا معادل ۱۵ میلیون بولیوار خرج کردم و برای آن فقط ۱۰،۰۰۰ بانانو پرداختم.
درباره‌ی بانانو با همه‌ی دوستان و خانواده‌ام صحبت کردم و حالا آنها هم این بازی را انجام می‌دهند.
مایراپینا ویدیویی هم ساخت که در آن نشان می‌داد چگونه می‌توان موز مجازی را با خواربار واقعی مبادله کرد.
متأسفانه این اتفاق در ۲۵ می رخ داد که نرخ تورم به ۲۵،۰۰۰ درصد رسیده بود. با افزایش قیمت بانانو و کاهش قیمت بولیوار مایراپینا می‌توانست با مبلغ دریافتی خود بیشتر از این‌ها خرید کند.
بنابراین مزایایی که از دریافت سکه‌های دیجیتال و استفاده از آنها برای خرید کالا و خدمات حاصل می‌شود، میتواند به افراد و کسب‌وکارهایی که از فقر در رنج و عذاب هستند کمک کند.
کلام آخر
کمکی که ارزهای دیجیتال می‌توانند به جوامع بکنند موضوع تازه‌ای نیست. داستان‌های زیادی مبنی بر اینکه برخی از تاجران در ونزوئلا حاضر شده‌اند بیت کوین کش را بپذیرند نیز وجود دارد. با این‌حال، زمانیکه با این نوع فقر و تورم شدید مواجه می‌شویم انجام تراکنش‌های فوری و بدون کارمزد راهی برای حل این مشکل هستند. نانو و بانانو دو نمونه از ارزهایی هستند که می‌توانند به کمک مردم ونزوئلا و کشورهای مشابه آن و نیز کشورهایی که به‌زودی به شرایط ونزوئلا دچار خواهند شد (مانند آرژانتین) بشتابند.
مردم به فناوری نسل سوم ارزهای دیجیتال برای عبور از موانعی که در شرایط فعلی قادر به حل آنها نیستند نیاز دارند. در آینده، هنگامی‌که از دیگران می‌شنوید بیت کوین و ارزهای دیجیتال انرژی زیادی را مصرف می‌کنند بگویید ارزهایی هم هستند که نیازی به استخراج ندارند و دوست‌دار محیط زیست به‌شمار می‌روند. نسل سوم ارزهای دیجیتال توانایی این را دارند که زندگی میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را بهتر کنند.
