عنوان «ارزهای دیجیتال» می تواند به طرق مختلف گمراه کننده باشد و تفاوت های تکنولوژیکی، ساختاری، و توازن انگیزش میان سکه های مختلف را به درستی مجسم نکند.
ارزهای دیجیتال
عبارت «ارز دیجیتال» بیانگر خصوصیات برخی از سکه هاست، مثل: «ابزار ذخیره ارزش» و «تبادل ثروت».
اما قادر به ضبط و ابراز «ویژگی ها»، «قابلیت ها»، و «تفاوت های ظریف میان سکه ها» نیست.
در واقع، ارزهای دیجیتال به چند دسته تقسیم می شوند: (البته این دسته بندی ها کوچک تر از این هم می توانند باشند، اما در این قسمت به طور کلی به دسته های مختلف کریپتوکارنسی اشاره کرده ایم.)
۱- پولها
دسته اول، معروف ترین نوع ارزهای دیجیتال بوده و به ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین اشاره دارد که عمدتا نقش ذخیره ارزش، ابزار معامله، یا واحد پولی را در بازار ایفا می کنند. چیزی شبیه به ارز فیات (دلار، یورو و …)
بیت کوین به خودی خود به عنوان یک کالا یا روش پرداختی، ارزش ذاتی محدودی دارد، و در عوض مردم به آن ارزش می بخشند.
۲- کاربردپذیرها
ارزهای دیجیتال کاربردپذیر، مفهوم تازه ای را به بازار عرضه می کنند. این دسته از ارزهای دیجیتال یک زیرساخت و بستر را ایجاد می کنند، مثل اتریوم که امکان ساخت قراردادهای هوشمند را برای توسعه دهندگان فراهم کرده است. (قرارداد هوشمند به کدی گفته می شود که به کمک آن تراکنش ها بدون نیاز به وجود فرد واسطه یا شخص ثالث، اجرا می شوند.) پلتفرم این ارز دیجیتال برای اپلیکیشن های غیر متمرکز یک بستر فراهم کرده است.
فایل کوین (Filecoin) یک نمونه ارز دیجیتال کاربردپذیر دیگر است. فایل کوین یک شبکه ذخیره سازی غیرمتمرکز را برای توسعه دهندگان به ارمغان آورده است، یک روش جدید برای ذخیره سازی و بازیابی داده ها.
۳- برنامه‌ای یا /پلتفرمی‌ها
ارزهای دیجیتال پلتفرمی، به خودی خود یک اپلیکیشن یا پلتفرم نیستند، و در عوض در بستر ارزهای دیجیتال کاربردپذیر مثل اتریوم ایجاد می شوند. برای نمونه ارز دیجیتال Augur، یک بازار پیش بینی غیرمتمرکز مبتنی بر اتریوم است، که کاربران می توانند در آن روی نتایج رویدادها سرمایه گذاری کنند (مثلا نتیجه انتخابات ریاست جمهوری یا یک مسابقه ورزشی)، و در ازای پیش بینی پاسخ صحیح پاداش بگیرند.
پروژه ۰x نیز، یک پلتفرم مبتنی بر اتریوم برای ایجاد صرافی های غیر متمرکز از هر نوع است.
گروه «پولها»
بیت کوین اولین ارز دیجیتال این گروه می باشد، که با مشکلاتی اعم از مقیاس پذیری و پرایوسی مواجه است. از این رو سکه های جدیدی با هدف رفع این مشکلات پا به گروه «پول ها» گذاشته اند.
مشکل مقیاس پذیری
انجام تراکنش های بیت کوین در شبکه با محدودیت هایی روبروست. سایز بلاک بیت کوین یک مگابایت است، و بدین ترتیب در هر ثانیه قابلیت تایید هفت تراکنش را دارد. استخراج هر بلاک در شبکه میانگین ۱۰ دقیقه زمان می برد؛ بنابرین شبکه قادر به تایید بیشتر از ۳.۳ الی ۷ تراکنش در ثانیه نیست.
مقیاس پذیر بودن، برای یک ارز دیجیتال ویژگی مهمی به شمار می رود. ارزهای دیجیتال باید مقیاس پذیر باشند تا بتوانند در خدمت تبادلات مالی استفاده شوند. با این حال، وجود این ویژگی برای اینکه یک چیز «ذخیره ای از ارزش» باشد، ضرورت ندارد.
فورک های مختلف، در پروتکل اصلی یکسری تغییر به وجود می آورند. فورک به عنوان یک راه حل برای رفع مشکل مقیاس پذیری به شبکه معرفی شده است. ارزهای دیجیتال دیگری هم هستند که با همین هدف ساخته شده اند: مثل لایت کوین litecoin و بیت کوین کش bitcoin cash.
لایت کوین، سعی دارد مشکل مقیاس پذیری بیت کوین را حل کند، هر ۲٫۵ دقیقه تمام تراکنش های تایید شده لایت کوین در بسته های دیجیتالی به نام بلاک قرار می‌گیرند. این بلاک ها به بلاک چین اضافه می‌شوند. برخلاف بیت کوین که فقط ۲۱ میلیون از آن قابل تولید شدن است، لایت کوین تا ۸۴ میلیون واحد استخراج خواهد شد. این تعداد محدود رقابت میان ماینرها و در نتیجه میزان کارمزدها را کاهش می دهد:
در مقابل، بیت‌کوین‌کش انشعاب یا (فورکی) از پروتکل اصلی بیت کوین است و سعی دارد با افزایش سایز بلاک از ۱ به ۸ مگابایت، و خالی کردن فضای اضافه از SegWit یا Segregated Witness (راهی برای جدا کردن امضاهای معامله) مشکل مقیاس پذیری را در آن حل کند.
این فورک بحث و جنجال به پا کرد. زیرا با بزرگتر شدن سایز بلاک، عمل استخراج برای ماینرهای کوچک سخت تر، و قدرت در استخرهای استخراجی بزرگ متمرکز می شود. این تمرکزِ قدرت، ماهیت دیرینه ی بیت کوین یعنی «غیر متمرکز بودن» آن را تضعیف می کند.
حریم خصوصی
خلق «پرایوسی کوین» یکی از اقدامات مهمی است که در این فضا صورت گرفته. پرایوسی کوین ها عملکرد اقتصادی مشابهی نسبت به بیت کوین دارند: (ذخیره ارزش، ابزار معاملاتی، واحد پولی) ولی در مقایسه با آن از یک لایه پرایوسی (حریم خصوصی) دیگر نیز بهره مند هستند.
آدرس کیف پول های بیت کوین ناشناس هستند، یعنی به یک شخص خاص در دیتابیس پیوند نشده اند. با این حال دارایی ها و تراکنش های هر کیف پول در یک دفتر کل توزیع شده و قابل مشاهده هستند.
از لحاظ قانونی مشخص نیست که آیا به وجود یک لایه پرایوسی دیگر نیاز یا حتی تمایل داریم یا خیر.
عده ای نگران هستند که مبادا پرایوسی کوین ها در خدمت معاملات بازار سیاه باشند. (پیرامون این مسأله بحث وجود دارد: آیا خصوصی سازی به نفع عاملان خبیث در بازار است یا خیر)
چند خط بالاتر گفته شد که دارایی ها و تراکنش های هر کیف پول بیت کوین در یک دفتر کل توزیع شده و قابل مشاهده هستند. مونرو از این جهت با بیت کوین فرق دارد!
در مورد مونرو، نمی توان میزان ثروت ذخیره شده در یک کیف پول خاص را از روی یک دفتر کل توزیع شدهخواند. در عوض، مونرو اطلاعات تراکنش ها را با ایجاد آدرس های موقتی و یکبار مصرف برای انتقال سکه ها، رمزنگاری می کند. با این کار حریم خصوصی فرستنده و گیرنده در تراکنش های مونرو حفظ می شود. با این حساب، امکان انتقال پول به یک آدرس عمومی وجود دارد، اما اطلاعات دارایی ذخیره شده در آن آدرس کاملا محرمانه خواهد بود. در واقع، تراکنش های مونرو به طور پیش فرض، «خصوصی» هستند.
یکی از امکانات دش، انجام معامله به صورت خصوصی است. قابلیت «ارسال به صورت خصوصی» در دش، اطلاعات تراکنش و هویت کیف پول را به حالت در هم ریخته و رمزی در می آورد.
سیستم شبکه دش بر خلاف بیت کوین که در همه حال فعالیت آن به ماینرها بستگی دارد، دو ردیفه یا (Two-tier) است.
در این معماری دو ردیفه، کارکردهای مربوط به استخراج بلاک جدید در شبکه توسط ماینرها انجام می‌شود و مَسترنودها (Masternodes) مسئول پردازش حالت‌های ارسال خصوصی (Privatesend) و ارسال فوری (Instantsend) و همچنین کارکردهای نظارتی هستند.
با استناد به توضیحات ویکی پدیا، مسترنودها برای جلوگیری از حملات سایبری Sybil، باید ۱۰۰۰ دش را وثیقه بگذارند. در ضمن این وثیقه را می توان در هر زمان استفاده و خرج کرد، اما مسترنودی که این کار را انجام بدهد، از شبکه حذف می شود. از آنجایی که عملکرد مسترنود در شبکه حیاتی است، پاداش بلاک میان ماینرها و مسترنودها تقسیم شده و به هر گروه ۴۵ درصد از پاداش استخراج بلاک پرداخت می شود. البته ۱۰ درصد از هر پاداش به عنوان بودجه در خزانه توسعه دش ذخیره می شود.
زی کش، از یک سیستم اثبات دانش صفر تحت عنوان zk-snark استفاده می کند. پرداخت های زی کش در یک بلاک چین عمومی ذخیره شده اند، اما این امکان برای کاربران وجود دارد که مشخصات فرستنده، گیرنده، و مبلغ ارسال شده را مخفی نگه دارند.
به نقل از ویکی پدیا؛ در زی کش امکان «افشای انتخابی» برای معامله‌گران خصوصی وجود دارد که کاربر می تواند برای اهداف حسابرسی از آن استفاده نماید.
یک از دلایل وجود چنین قابلیتی در زی کش این است: معامله‌گران بتوانند تراکنش های خصوصی را با مقررات ضد پولشویی یا مالیات مطابقت دهند.
گروه «کاربردپذیرها»
معروف ترین ارزهای دیجیتالی که در این گروه دسته بندی می شوند، اتریوم و فایل کوین هستند.
بنابر توضیحاتی که در Ethereum documentation قید شده است، اتریوم یک پلتفرم غیر متمرکز است که قراردادهای هوشمند به عنوان نوعی اپلیکیشن در بستر آن اجرا می شوند. این اپلیکیشن ها به برنامه ای که برای آنها نوشته شده، پایبند هستند، یعنی بدون هیچ گونه از کار افتادگی، سانسور، تقلب، یا دخالت شخص ثالثی اجرا شده و در شبکه کار خود را انجام می دهند.
فعالیت قراردادهای هوشمند در بستر یک بلاک چین سفارشی ساز صورت می گیرد. این بلاک چین، یک زیرساخت جهانی، توزیع شده و قدرتمند است که انتقال و جابجایی ارزش را ممکن ساخته، و حق مالکیت دارایی را به نمایش می گذارد. این موضوع به توسعه دهندگان اجازه ایجاد بازار، ثبت بدهی و وعده ها، انتقال سرمایه طبق دستورات قبلی (مثل یک وصیت نامه یا قرارداد آتی)، و کارهای بسیار دیگری را می دهد که هنوز اختراع نشده اند؛ تمام این کارها بدون ریسک مرد میانی یا شخص واسطه، ممکن است.
از طرف دیگر، فایل کوین یک فضای ذخیره دیجیتال متکی بر بلاک چین است. فایل کوین روش بازیابی اطلاعاتی است که از طریق یک سیستم کریپتوکارنسی و پرداختی، اجرا و تشویق می شود.
فایل کوین همانطور که در گزارش اولیه آن ذکر شده، یک شبکه ذخیره سازی غیرمتمرکز است، که فضای ابری را به یک بازار الگوریتمی تبدیل می کند. فعالیت های فایل کوین در بستر یک بلاک چین و با استفاده از توکن با پروتکل بومی (به نام فایل کوین)، صورت می گیرد. برای استخراج فایل کوین، احتیاجی به صرف قدرت محاسباتی بسیار زیادی نیست و تنها لازم است که ماینرها داده های کاربران را در شبکه ذخیره کنند.
به بیانی دیگر، کاربران به ماینرها فایل کوین پرداخت می کنند، تا داده هایشان در شبکه توزیع یا ذخیره شود. ماینرهای فایل کوین هم مثل ماینرهای بیت کوین، بر سر استخراج بلاک جدید و دریافت پاداش با یکدیگر رقابت دارند. اما قدرت استخراج فایل کوین با ذخیره سازی فعال در شبکه -که خدمات مفیدی را به کاربران عرضه می کند- متناسب است. ( برعکس استخراج بیت کوین که کاربرد آن منحصرا حفظ اجماع در بلاک چین است). این موضوع ماینرها را به ذخیره هر چه بیشتر داده ها، تشویق کرده و انگیزه آنها را برای ادامه کار بالا می برد.
گروه «برنامه‌ای یا پلتفرمی‌ها»
پروژه های جالب بسیاری بر بستر ارزهای دیجیتال کاربردپذیر مثل اتریوم متولد شده اند. دو نمونه از این پروژه های امیدوارکننده Augur و ۰x هستند. در آینده زیرساخت های کاربردپذیر پیشرفت کرده و با پذیرش گسترده «گروه پول ها» در میان کاربران، مدل های تجاری جدیدی روی کار خواهند آمد. از این جهت، در سال های آتی شاهد توسعه برنامه های این چنینی و تولد پروژه های بیشتر در این زمینه خواهیم بود.
همانطور که در گزارش اولیه Augur آمده، آگِر یک پیشگوی غیرمتمرکز، بی نیاز از اصل اعتمادسازی و در واقع پلتفرمی برای بازارهای پیش بینی است. دارندگان توکن های REP، نتیجه این بازارها را مشخص می کنند. آن ها توکن های خود را در نتیجه ای که فکر می کنند درست است، سرمایه گذاری می کنند و در آخر، اگر نتیجه آن رویداد را درست پیش بینی کرده باشند، برنده می شود و پاداش می گیرند.
ساختار انگیزشی آگِر (Augur)، صحت و صداقت گزارشات را تضمین می کند. یعنی در سیستم آگِر نتیجه یک اتفاق از یک منبع خاص گزارش نمی شود، بلکه توسط گروه بزرگی از دارندگان توکن REP اعلام شده، و بسیار دقیق تر و صادقانه تر از جوابی است که از یک نفر پرسیده شود. دارندگان این توکن ها می توانند به مراتب سهم بزرگتری را در سیستم پیش بینی بگذارند. در صورتی که ارزش هر سهم در پلتفرم به حد مشخصی برسد، برای هر یک از نتایج احتمالی در بازار پیش بینی یک اعتبار تعیین می شود. بدین ترتیب هر یک از شرکت کنندگان می تواند با پرداخت توکن REP، نتیجه مورد نظر خود را انتخاب کند.
گزینه های دور از واقعیت بی ارزش هستند، افراد همواره بین بازارهای پیش بینی گزینه ای را انتخاب می کنند که نتیجه آن از همه بهتر و مطمئن تر است. بنابرین، دارندگان توکن REP پیوسته بر روی نتیجه ای سرمایه گذاری می کنند که می دانند همواره ارزشمند است: یعنی، نتیجه ای که چندان بعید و دور از نتیجه واقعی آن اتفاق نیست.
در گزارش اولیه ۰x نوشته شده است که پروتکل آزاد و بدون محدودیت آن، انتقال همتا به همتای توکن های ERC20 را در بلاک چین اتریوم تسهیل می بخشد. پروتکل ۰x به عنوان یک استاندارد باز و یک واحد سازنده، اپلیکیشن های غیرمتمرکز (dApps) که قابلیت جابجایی و انتقال در آنها وجود دارد را تعامل پذیرمی کند.
معاملات در بستر اتریوم و از طریق یک سیستم قراردادهای هوشمند انجام می شوند. این سیستم به طور عمومی قابل دسترس است، استفاده از آن رایگان است، و تمام dAppها می توانند با آن ارتباط برقرار کنند. اپلیکیشن های غیرمتمرکزی که با تکیه بر پروتکل ۰x ایجاد شده اند، به استخرهای نقدینگی عمومی دسترسی داشته و امکان خلق نقدینگی و تعیین کارمزد بر اساس حجم نهایی برایشان وجود دارد.
پروتکل ۰x به کاربران خود هزینه ای را تحمیل نمی کند، یا خودسرانه و به نفع چند کاربر، از بقیه پول نمی گیرد.
بروزرسانی ها با مدیریت غیر متمرکزی که ۰x دارد، به طور مداوم و ایمن در بستر این پروتکل اعمال می شوند؛ بدون آنکه خللی در کار dApps یا کاربران نهایی ایجاد شود.
نتیجه‌گیری
مهم است که ارزهای دیجیتال جدید در موقعیت و زمینه مناسبی مورد ارزیابی قرار بگیرند.
بدون شک، حوزه ارزهای دیجیتال پیشرفت می کند، و برای رفع مشکلات حاضر (مشکلاتی مربوط مقیاس پذیری، اجماع غیرمتمرکز، و حریم خصوصی)، سکه های جدیدی به بازار عرضه می شوند و دیدن تمام این ها تماشایی خواهد بود!
