تصور کنید در خیابان هستید و قصد دارید سوار تاکسی شوید؛ از اسنپ یک خودرو درخواست میکنید و یک ماشین خودران (بدون راننده) شما را سوار می‌کند. تاکسی شما را به یک پمپ بنزین می‌برد و هزینه سوخت را هم از پولی که از مسافرهای قبلی دریافت کرده، پرداخت می‌کند. سپس شما را به مقصدتان می‌رساند و کرایه سفرتان هم از کیف پول الکترونیکی شما پرداخت میشود. در زمانی که تاکسی در حال رساندن شما به مقصد است، به صورت خودکار هزینه بیمه سالیانه و بدهی ماهانه مالک خود را هم می‌پردازد. بعد از اینکه شما را پیاده می‌کند به یک تعمیرگاه می‌رود تا عیب‌های احتمالی را هم تعمیر کند.
شاید فکر کنید این‌ها صحنه‌ای از یک فیلم علمی و تخیلی باشد، اما این آینده جهان است؛ قراردادهای هوشمند می توانند آینده جهان را بسازند.
۱- قرارداد هوشمند (smart contract) چیست؟
قرارداد هوشمند یک پروتکل برای تنظیم قراردادها است.
یک قرارداد هوشمند، یک پروتکل ویژه است که برای مشارکت، تأیید یا اجرای مفاد یک قرارداد خاص، فعال می شود. قراردادهای هوشمند معاملات و فرایند ها را به صورت کاملا تضمینی و بدون اشخاص ثالث انجام می دهند. فعالیت و ثبت های قرارداد هوشمند قابل پیگیری و غیر قابل برگشت هستند. قراردادهای هوشمند شامل تمام اطلاعات مربوط به شرایط قرارداد و اجرای تمام اقدامات هدف گذاری شده به طور خودکار می شوند.
۲- قراردادهای هوشمند چگونه ظاهر شدند؟
این ایده ابتدا توسط دانشمند کامپیوتر و رمز نگاری، نیک سابو در سال ۱۹۹۴ مطرح شد.
او اصول اصلی کار را تعریف کرد، اما در آن زمان فضای مناسب برای تحقق ایده ها وجود نداشت. با ظهور فناوری بلاک چین، ایده ی قرارداد های هوشمند عملیاتی شد. بیت کوین به عنوان اولین ارزدیجیتال غیرمتمرکز جهان پایه گذار نوعی قرارداد در بلاک چین بود اما پروتکل بیت کوین فقط با هدف ایجاد یک ارز خصوصی توسعه یافته بود و نمی توانست تمام نیاز ها و فرایند ها را انجام دهد. اتریوم امکان ایجاد قراردادهای هوشمند را برای تمام پروژه ها عملی کرد و گام نوینی در جهت هوشمند سازی جهان برداشت.
۳- قراردادهای هوشمند چگونه کار می کنند؟
برای درک بهتر می توان اینگونه آن ها را توصیف کرد: آن ها مانند دستگاه های فروش خودکار فعالیت می کنند. وقتی شما قصد خرید یک نوشابه با استفاده از این دستگاه ها را دارید، پول را به دستگاه وارد می کنید و دستگاه به صورت خودکار پول شما را پردازش می کند و نوشابه را تحویل می دهد.
جدا از مسائل فنی، قرارداد های هوشمند هم تقریبا مانند دستگاه های فوق کار می کنند. بدون نیاز به افراد یا سازمان های واسطه فرایند پرداخت یا اجرای یک قرارداد را پردازش می کنند و در صورت صحیح بودن مفاد قرارداد مشخص شده، فعالیت را انجام می دهند.
آن ها تنها دستورالعمل هایی را که به آن ها داده شده را به طور خودکار اجرا می کنند.
در ابتدا، دارایی ها و شرایط قرارداد، کد گذاری می شوند و در بلاک بلاک چین قرار می گیرند. این قرارداد بیننود های پلتفرم توزیع و چندین بار کپی شده است. بعد از پردازش انجام شد، قرارداد مطابق با شرایط مشخص شده اجرا می شود.
شاید برایتان سوال باشد که هوشمند سازی فرایند ها خیلی وقت است که انجام می شود اما تفاوت فرایند قرارداد های هوشمند با فرایند های معمولی در اینترنت غیرمتمرکز بودن و عدم بازگشت آن است.
مثلا تراکنش های بانکی به صورت هوشمند انجام می گیرند اما مثلا بانک مرکزی میتواند جلوی یک تراکنش را بگیرد. در قرارداد های هوشمند شخص یا نهادی قادر به کنترل یک قرارداد نیست و وقتی مفاد یک قرارداد صحیح باشد، این قرارداد به صورت کاملا خودکار اجرا می شود.
۴- برای ایجاد یک قرارداد هوشمند به چه چیزهایی نیاز دارم؟
برای ایجاد یک قرارداد هوشمند به موارد زیر نیاز دارید:
موضوع قرارداد (Subject of the contract)
این برنامه باید به محصول یا خدمات تحت قرارداد دسترسی داشته باشد تا به طور خودکار آن ها را در عرضه یا خرید کنترل کند.
امضای دیجیتال
همه شرکت کنندگان با امضای قرارداد با کلید خصوصی خود، توافقنامه را آغاز می کنند.
شرایط قرارداد
شرایط قرارداد هوشمند به شکل دقیق دنباله ای از عملیات است. همه شرکت کنندگان باید این شرایط را امضا کنند.
پلتفرم انحصاری
قرارداد هوشمند به بلاک چین یک پلتفرم خاص صادر می شود و در میان نودهای پلتفرم مورد نظر توزیع می شود.
۵- کاربرد قرارداد های هوشمند در زندگی واقعی چیست؟
هزاران ایده فوق العاده را می توان با این قرارداد ها عملی کرد مهمترین آن ها که تا کنون اجرایی شده اند عبارتند از:
انتخابات
نتایج رأی گیری در بلاک چین قرار خواهد گرفت و در میان نودهای شبکه توزیع می شود. تمام داده ها رمزنگاری شده و ناشناس هستند. این روش از هرگونه دستکاری یا تقلب در انتخابات جلوگیری می کند.
مدیریت
به عنوان مثال می توان قراردادی برای پرداخت حقوق به کارمندان نسبت به ساعات فعالیت تنظیم کرد.
بیمه
پرداخت خودکار خسارت با قراردادهای هوشمند و …
همچنین از قرارداد های هوشمند می توان در سیستم هایی مثل بانکداری، حمل و نقل، ردیابی و اینترنت اشیا استفاده کرد.
۶- مزایای قراردادهای هوشمند چیست؟
امنیت
قرارداد هوشمند رمزنگاری شده و بین نود ها توزیع می شود. این موضوع تضمین می کند که فقط با خواست طرفین قرارداد متوقف خواهد شد.
صرفه جویی در وقت و هزینه
اکثر فرایندها به صورت خودکار صورت می گیرد و اغلب واسطه ها حذف می شوند.
شخصی سازی
در حال حاضر طیف وسیعی از انواع مختلف قراردادهای هوشمند وجود دارد. شما می توانید یکی را انتخاب کنید و آن را با توجه به نیازهای خود ویرایش و شخصی سازی کنید.
۷- مشکلات قراردادهای هوشمند چیست؟
با وجود مزایای فوق العاده، قرارداد های هوشمند هنوز کامل نیستند.
عامل انسانی
کد قرارداد ها توسط برنامه نویسان نوشته می شود احتمال اشتباه وجود دارد. اگر قرارداد هوشمند در بلاک چین ثبت شود، دیگر نمی توان تغییر داد. مثال خوبی از خطای انسانی پروژه DAO است. اشتباهات برنامه نویسان در کدنویسی مشکلات زیادی را به وجود آورد – برخی از هکرها از اشتباهات سوء استفاده کردند و ۶۰ میلیون دلار به سرقت بردند
وضعیت قانونی
در حال حاضر، قراردادهای هوشمند توسط همه دولت ها پذیرفته نیستند. بنابراین اگر نهادهای دولتی تصمیم به ایجاد یک چارچوب قانونی برای قراردادهای هوشمند داشته باشند، مسائل جدیدی به وجود خواهد آمد.
هزینه های پیاده سازی
قراردادهای هوشمند بدون برنامه نویسی قابل اجرا نیست. باید یک یا چند برنامه نویس ماهر داشته باشید تا قراردادهای هوشمند به خوبی تنظیم شوند.
البته چند ماه پیش سرویس هایی برای ایجاد قرارداد های هوشمند توسط کاربران عادی ایجاد شده است و کاربران خواهند توانست با چند کلیک بعضی از قرارداد های هوشمند خود را تنظیم کنند. البته این سرویس ها هنوز به صورت آزمایشی فعالیت می کنند.
